Drukuj

Na ziemiach polskich w naturalnych siedliskach pierwotnie występowały dwa gatunki lip: drobnolistna i szerokolistna. Jednakże wiele gatunków lip pochodzących z Europy, Azji i Ameryki zadomowiło się w starych parkach, zadrzewieniach miejskich i ogrodach botanicznych.

Powstała w sposób naturalny różnorodność odmian, form przejściowych i mieszańców, pozwala na wybranie z rosnących u nas lip okazów najbardziej przydatnych dla pszczelarstwa na przykład pod względem terminu kwitnienia oraz wysokiej miodo- i pyłkodajności.

Selekcją wartościowych dla pszczelarstwa gatunków lip od lat zajmowali się i zajmują zarówno przedstawiciele świata nauki (m.in. prof. Z. Demianowicz, dr M. Lipiński) jak i osoby prowadzące wyspecjalizowane szkółki oraz hobbyści. Niektóre z prywatnych kolekcji są nadzwyczaj imponujące jak kolekcja Tadeusza Sikory (firma EKOLAS) obejmująca 120 taksonów lip o znanym pochodzeniu i sprawdzonej wartości dla pszczół. Jeśli jednak nie ma możliwości zakupu gatunków o sprawdzonych i wybranych cechach lub chcemy dokonać większych nasadzeń, możemy samodzielnie spróbować rozmnażania cennych okazów.

Gwarancje otrzymania drzew o wybranych cechach zapewnia jedynie rozmnażanie wegetatywne. Takich gwarancji nie daje rozmnożenie lip z nasion. Zróżnicowanie form koron i siły wzrostu lip uzyskanych z nasion - te, ok. 30-letnie drzewa, sadzone były w tym samym czasie i odległościach

  

Lipy, dzięki dużej zdolności regeneracji, można rozmnażać wegetatywnie różnymi sposobami. W praktyce szkółkarskiej najczęściej stosowane jest szczepienie (w tym okulizacja). Pędy na zrazy do szczepienia mogą być jednoroczne lub dwuletnie. Zbierane powinny być od początku zimy i przechowywane w wilgotnych piwnicach lub chłodniach ( ok. 0'C), zadołowane w wilgotnym torfie lub piasku.

Przy braku możliwości przechowywania zrazy można ścinać bezpośrednio przed szczepieniem. Należy pamiętać by zrazy do szczepienia pobierać z koron lip a nie z odrostów przy pniach, te bowiem w przypadku okazów szczepionych mogą pochodzić od podkładki. Jako podkładki do szczepień używa się zakupionych w szkółkach leśnych 2-3 letnich siewek lipy drobnolistnej lub szerokolistnej.

Szczepić można również na przypadkowo zdobytych siewkach lipy lub starszych drzewach rosnących w okolicy pasieki. Wg prof. M. Czekalskiego (1996) siewka lipy drobnolistnej jest najwłaściwszą podkładką dla odmian lipy drobnolistnej, amurskiej, holenderskiej, mongolskiej oraz wonnej.

Siewka lipy szerokolistnej rośnie silniej i jest dobrą podkładką dla odmian lipy szerokolistnej, srebrzystej, japońskiej i amerykańskiej (w tym też lipy Moltkego i kwietnej). Szczepienie wykonuje się najczęściej na wysokości korony różnymi metodami.

Do najłatwiejszych należą: przez stosowanie (na stosunek), na przystawkę i w kożuchówkę. Najwcześniej, bo od połowy marca, szczepi się przez stosowanie i na przystawkę. Do szczepienia w kożuchówkę konieczne jest rozpoczęcie wegetacji przez podkładki.

Szczepienie przez stosowanie (na stosunek)

Można wykonywać je wtedy, gdy podkładka w miejscu szczepienia ma średnice 7-12 mm, a więc podobną do przeciętnej średnicy zraza. Polega ona na skośnym przycięciu podkładki i zraza i dokładnym połączeniu obydwu części ze sobą. Powierzchnia cięcia powinna być długa (2-3 cm) i gładka, wykonana jednym pociągnięciem noża. Cięcie należy wykonać tak, aby oczko (pączek) na zrazie znalazło się naprzeciw środka płaszczyzny cięcia. Pędy przeznaczone na zrazy tnie się bezpośrednio przed szczepieniem na odcinki z 3-4 pączkami. Pod dokładnym dopasowaniu obwiązuje się miejsce szczepienia rafią lub paskiem folii. Smarowanie maścią ogrodniczą zabezpiecza przed wysychaniem miejsce szczepienia i koniec zraza (można nie smarować w przypadku szczelnego obwiązania folią).

Szczepienie na przystawkę

Stosuje się je wówczas, gdy podkładka jest nieco grubsza od zraza. Zraz 3-4 oczkowy przycina się tak jak do szczepienia przez stosowanie. Podkładkę przycina się lekko skośnie i z wyższego boku odcina się kawałek kory z drewnem odpowiadający kształtem i długością powierzchni cięcia na zrazie. Zraz przykłada się w taki sposób, aby miazga (tkanka twórcza) zraza i podkładki zetknęły się na możliwie największym obwodzie. Po obwiązaniu, miejsce szczepienia i koniec zraza zabezpiecza się maścią ogrodniczą.

 

Szczepienie za korę czyli kożuchówka

 

Ma zastosowanie, gdy podkładka w miejscu szczepienia jest znacznie grubsza od zraza i kora na niej jest gruba. Może więc, być stosowana do szczepienia starszych lip, także rosnących w okolicy pasieki. Jest to najłatwiejsza metoda: zrazy przyjmują się dobrze, lecz mogą się wyłamać pod naporem wiatru. Aby temu zapobiec należy bardzo silne młode pędy wyrastające ze zrazów przewiązywać do podpór lub skracać. Kożuchówkę wykonuje się w kwietniu lub nawet na początku maja, kiedy kora podkładek łatwo odchodzi od drewna. Do czasu szczepienia zrazy cięte w okresie spoczynku zimowego muszą być przechowywane w bardzo chłodnym miejscu ( nawet w lodówce zabezpieczone folią przed wysychaniem). Podkładkę należy przyciąć prostopadle do osi pędu. Na korze podkładki wykonać należy pionowe cięcie o długości 3-5 cm i za odchyloną na boki korę wsunąć zraz przycięty skośnie jak do szczepienia przez stosowanie. Jeśli pęd podkładki ma średnicę do 5 cm to wystarczy założyć na nim 1 zraz, przy grubszych zakłada się 2 zrazy z przeciwnych stron lub nawet więcej. Po dokładnym obwiązaniu należy posmarować miejsce szczepienia, powierzchnię przyciętej podkładki i wierzchołek zraza maścią ogrodniczą.

Szczepienie w boczną szparę.

 

Ta modyfikacja kożuchówki pozwala na założenie kilku zrazów przyciętych jak do szczepienia przez stosowanie na jednym pędzie podkładki. Nacięcia kory na podkładce wykonuje się w kształcie litery T a zrazy wsuwa za odchyloną korę podkładki.

Po obwiązaniu miejsca szczepienia i ścięte wierzchołki należy posmarować maścią ogrodniczą. Szczepione lipy muszą przez cały okres wegetacji mieć dobre warunki wzrostu. Na drzewach, którym brakuje wody zrazy się nie przyjmują. Należy wycinać silne pędy wyrastające z podkładki, konkurujące z pędami wyrastającymi ze zrazów. Wrzynające się w grubiejące pędy wiązania należy przecinać. Dbałość o zaszczepione lipy polega również na zabezpieczaniu przed wyłamywaniem pędów wyrastających ze zrazów i ochronie przed szkodnikami.

Zamiast maści ogrodniczej można stosować emulsje do smarowania ran po cięciu np. Funaben 50 - zabezpiecza ona przed wysychaniem i jednocześnie przed chorobami (przedstawione powyżej metody szczepienia można stosować do rozmnażania innych gatunków drzew i krzewów pszczelarskich np. drzew owocowych na odpowiednich dla danego gatunku podkładkach).

Amatorskie rozmnażanie lip na pewno wymaga dużo cierpliwości i samozaparcia, chociażby w zdobywaniu wartościowych zrazów. Nasadzenia lip, oprócz polepszenia bazy pożytkowej pszczół, mają niewątpliwy walor dekoracyjny i ozdobią okolice domu lub pasieki. Wartość pszczelarską wybranych gatunków przedstawiam w Tabeli.

Osobom, zainteresowanym przeglądem gatunków i mieszańców lip, polecam poszukiwania w Internecie, a zwłaszcza: Internetową Bazę Roślin (www.ibro.pl) obejmującą 54 gatunki i odmiany lip. Obok szczegółowych charakterystyk są tam zdjęcia, a także, co szczególnie cenne dla pszczelarzy, informacje o szkółkach oferujących dane odmiany.

Katarzyna Wieteska (kwiet[at]tlen.pl)

 

Źródło: Miesięcznik Pszczelarstwo r. 2007

Kategoria: Poradnik ogrodnika
Odsłony: 3242