Autor: Marek Pogorzelec

Wydawca:

  APIFLORA Marek Pogorzelec, 

  ul. Lipowa 59

  66-415 Chwalęcice

Format książki: B5 (17,5 x 23,8 cm)

Stron: 196

Wydana w Gorzowie Wielkopolskim

Data wydania: 30 listopada 2021

Lipa to w naszym obszarze geograficznym najcenniejsze drzewo dostarczające pszczołom pożytku, trudno się więc dziwić, że pszczelarze żywo się nim interesują. Wiele wyselekcjonowanych przez lata badań i obserwacji odmian lip cechujących się wysoką miododajnością jest rozmnażanych specjalnie dla pszczelarzy. W książce dowiemy się o nich więcej.

Ostatnia książka w języku polskim w całości poświęcona lipom ukazała się 30 lat temu w 1991 roku. Wydawcą był Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk. Od tego czasu wiele się zmieniło i to nie tylko w technologii druku książek, ale również w naszej wiedzy na temat tych niezwykle wartościowych dla środowiska drzew.

Kiedy w 2018 roku zacząłem pisać książkę przeważała opinia, że liczba gatunków lip mieści się gdzieś między 30, a 40. Szczególny bałagan panował w temacie lip amerykańskich, w zasadzie nawet do dziś on gdzieniegdzie przetrwał.

Napisanie książki na temat drzew, które są na tyle słabo poznane przez dendrologów, że nawet nie wiadomo ile jest ich gatunków jest ryzykowne. Gdzieś w trakcie prac okazało się, że profesor z Cambridge – Donald Pigott wydał w 2011 roku monografię rodzaju Tilia. Wyróżnia ona 23 gatunki podając szczegółowe dane morfologiczne.

Początkowo dendrolodzy bardzo nieufnie się do tej publikacji odnosili. Ostatecznie jednak większość źródeł ze świata akceptuje zaproponowany przez niego podział, poza tym co zaproponował dla Ameryki Północnej.
Poszukując materiałów źródłowych dotarłem do publikacji Irańskich naukowców, którzy w wąskim paśmie gór położonych na południe od Morza Kaspijskiego doszukali się zaskakującej bioróżnorodności. Gromadzona przeze mnie kolekcja lip sukcesywnie wzbogacała się o lipy z pogranicza Europy i Azji – co pozwoliło zauważyć znaczące różnice między nimi.
Najtrudniej było z lipami pochodzącymi z Chin, czyli z obszaru cechującego się szczególną obfitością gatunków. Spora część z nich dotąd była nieopisywana w literaturze polskojęzycznej. Wobec tego, przypadł mi trudny zaszczyt, a zarazem obowiązek, nadania im polskich nazw. Na dziś dzień w kolekcji lip zgromadzonych w Ogrodzie Stu Lip w Chwalęcicach koło Gorzowa Wielkopolskiego nie mam tylko jednego, uznawanego powszechnie gatunku pochodzącego z tego obszaru. Gatunki z pozostałych obszarów geograficznych udało mi się zdobyć w komplecie.

Książka Lipy miała być niespodzianką podczas imprezy oficjalnego otwarcia Ogrodu Stu Lip - 19 czerwca 2021 roku. Zapłaciliśmy drukarni zaliczkę, wydrukowana została okładka, uzgodniony termin przesłania PDF-a, druku książki, oprawy i odbioru. Pracowaliśmy ze składem na 150% możliwości, ale w dniu uzgodnionego przesłania materiału, o 4 rano trzeba było skapitulować.

Kilkanaście dni po imprezie miałem już możliwość fotografowania kwiatostanów kilku lip, którymi jak dotąd nie mogą się pochwalić nasze ogrody botaniczne. Dzięki temu książka jest, bez wątpienia, dużo lepsza od tej, która mogła się pojawić na imprezie.
Umieściliśmy w niej wiele zdjęć makro. Mogą być one pomocne w identyfikacji gatunku. Trudno porównywać naszą książkę z monografią Donalda Pigotta, który badał część gatunków w miejscu ich występowania, jednak w książce zdecydował się na umieszczenie rysunków zamiast zdjęć.

Obecnie dostępna technika daje duże możliwości i nie powinno się z niej rezygnować. Skompletowanie zdjęć było trudne, ale dokonało się.

Książka jest do nabycia w sklepie APIFLORA www.apiflora.sklepna5.pl

SPIS TREŚCI:

Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  7
Miejsce lip w systematyce roślin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Uznane gatunki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Podział fitogeograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Zarys morfologii i fizjologii lipy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  12
Schemat opisu morfologicznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  16
Lipy Europy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  30
  Lipa drobnolistna – T. cordata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  34
  Lipa syberyjska – T. cordata subsp. sibirica . . . . . . . . . . . . . 39
  Lipa szerokolistna – T. platyphyllos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
  Lipa europejska – T.×europaea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  46
  Lipa srebrzysta – T. tomentosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  48
    odm. warszawska – T. tomentosa ‘Varsaviensis’ . . . . . . . .  52
    odm. gorzowska – T. tomentosa ‘Gorzoviensis’ . . . . . . . . .  53
    Lipa długoogonkowa – T. tomentosa subsp. petiolaris . . .  54
  Lipa Zamoyskiego – T.×zamoyskiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56
  Lipa jurajska – T.×juranyana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
  Lipa Lipińskiego III – T.×hybrida III . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
Lipy pogranicza Europy i Azji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
  Lipa południowokrymska – T. dasystyla . . . . . . . . . . . . . . . .  64
  Lipa kaukaska – T. dasystyla subsp. caucasica . . . . . . . . . .  66
  Lipa wielokwiatowa – T. dasystyla subsp. multiflora . . . . . .  68
  Lipa krymska – T.×euchlora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  70
  Lipa hyrkańsa – T. hyrcana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Lipy Wysp Japońskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  74
  Lipa japońska – T. japonica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
  Lipa japonska ‘Ernest Wilson’ – T. japonica ‘Ernest Wilson’ . 78
  Lipa Kiusiu – T. kiusiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
  Lipa Maksymowicza – T. maximowicziana . . . . . . . . . . . . .  82
Lipy Dalekiego Wschodu (kontynent) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
  Lipa amurska – T. amurensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
  Lipa koreanska – T. amurensis subsp. taquetii . . . . . . . . .  90
  Lipa mongolska – T. mongolica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
  Lipa górska – T. paucicostata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
  Lipa mandżurska – T. mandshurica . . . . . . . . . . . . . . . . . .  96
  Lipa Mikuela – T. miqueliana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
  Lipa chińska – T. chinensis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
  Lipa Olivera – T. oliveri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
  Lipa Ching – T. chingiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
  Lipa szlachetna – T. nobilis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  106
  Lipa elegancka – T. concinna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
  Lipa pięknozębna – T. callidonta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
  Lipa całolistna – T. tuan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
  Lipa Henrego – T. henryana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
  Lipa lśniąca – T. endochrysea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Lipy Ameryki Północnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
  Lipa amerykańska – T. americana . . . . . . . . . . . . . . . . . .  124
    odm. karolińska – T. americana var. caroliniana . . . . . . 126
    odm. różnolistna – T. americana var. heterophylla . . . . 128
    odm. meksykańska – T. americana var. mexicana . . . . .130
    odm. gwiaździsta – T. americana ‘Stellata’ . . . . . . . . . . 132
    odm. zaniedbana – T. americana var. neglecta . . . . . . . 134
    odm. wielkolistna – T. americana ‘Macrophylla’ . . . . . . 135
    odm. Moltkego – T. americana ‘Moltkei’ . . . . . . . . . . . . 136
  Lipa wiotka – T.×flaccida . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
  Lipa żółknaca – T.×flavescens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
  Lipa kwietna – T.×floribunda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Znaczenie ekologiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  142
Znaczenie lip dla człowieka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
Badania miododajności, dobór i selekcja lip . . . . . . . . . . 153
Problem szkodliwości nektaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Rozmnażanie lip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Choroby i szkodniki lip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Sadzenie i wzrost . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Kolekcje lip w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Indeks nazw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

Komentarz z profilu Facebook-a autora książki

30 listopada 2021

Książka „Lipy”, a w niej: przegląd gatunków, znaczenie ekologiczne, badania miododajności, metody rozmnażania, choroby i szkodniki.

Kiedy w lutym 2018 roku ukazało się drugie wydanie książki „Rośliny miododajne” obrałem kurs na lipy.

Temat wydawał się bardzo naturalną kontynuacją, lipa - jak wiadomo – to najbardziej wartościowe drzewo dla pszczół.

Na ile było to możliwe jeździłem w miejsca, gdzie rosną ciekawe lipy, rozmawiałem z praktykami i specjalistami, poszukiwałem, czytałem, analizowałem, dotykałem (doświadczałem).

Na początku tej drogi Kolega po fachu spytał, czy zdaję sobie sprawę z jak trudnym tematem chcę się zmierzyć. Pomyślałem, że jeszcze mnie nie zna, ale potem się okazało, że to nieco trudniejszy temat niż początkowo sądziłem.

Ubogacony w pokorę zdobytą w trakcie poszukiwań materiałów źródłowych, nieudanych szczepień i setek (tysięcy) zdjęć, które trzeba było zrobić raz jeszcze - przedstawiam Wam swoją najnowszą książkę o niezwykle krótkim tytule „Lipy”.

To wynik 18 lat obserwacji i gromadzenia drzew do kolekcji lip oraz 3 lat prac bezpośrednich nad książką, czasem bardzo intensywnych, przerywanych pracami sezonowymi w ogrodzie i pasiece.

Skład książki jest dziełem mojego syna Przemysława, lista zasłużonych jest jednak znacznie dłuższa.

Nakład książki nie jest duży – jest to pierwsza moja książka, której wydanie zostało sfinansowane ze środków własnych.

9 grudnia 2021

Ostatnia książka w języku polskim w całości poświęcona lipom ukazała się 30 lat temu w 1991 roku. Wydawcą był Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk. Od tego czasu wiele się zmieniło i to nie tylko w technologii druku książek, ale również w naszej wiedzy na temat tych niezwykle wartościowych dla środowiska drzew.

Kiedy w 2018 roku zacząłem pisać książkę przeważała opinia, że liczba gatunków lip mieści się gdzieś między 30, a 40. Szczególny bałagan panował w temacie lip amerykańskich, w zasadzie nawet do dziś on gdzieniegdzie przetrwał.

Napisanie książki na temat drzew, które są na tyle słabo poznane przez dendrologów, że nawet nie wiadomo ile jest ich gatunków jest ryzykowne. Gdzieś w trakcie prac okazało się, że profesor z Cambridge – Donald Pigott wydał w 2011 roku monografię rodzaju Tilia. Było to dla mnie przełomowe odkrycie.

Początkowo dendrolodzy bardzo nieufnie się do tej publikacji odnosili. Ostatecznie jednak większość źródeł ze świata akceptuje zaproponowany przez niego podział na gatunki, poza tym co zaproponował dla Ameryki Północnej (dwa gatunki, z różnych sekcji, w tym Tilia caroliniana z 4 podgatunkami).

Poszukując materiałów źródłowych dotarłem też do publikacji Irańskich naukowców, którzy w wąskim paśmie gór położonych na południe od Morza Kaspijskiego doszukali się zaskakującej bioróżnorodności. Gromadzona przeze mnie kolekcja lip sukcesywnie wzbogacała się o lipy z pogranicza Europy i Azji – co pozwoliło zauważyć różnice między nimi.

Najtrudniej było z lipami pochodzącymi z Chin, czyli z obszaru cechującego się szczególną obfitością gatunków. Spora część z nich dotąd była nieopisywana w literaturze polskojęzycznej. Wobec tego, przypadł mi trudny zaszczyt, a zarazem obowiązek, nadania im polskich nazw. Na dziś dzień nie mam tylko jednego, uznawanego powszechnie gatunku pochodzącego z tego obszaru.

Książka Lipy miała być niespodzianką podczas imprezy oficjalnego otwarcia Ogrodu Stu Lip - 19 czerwca 2021 roku. Zapłaciliśmy drukarni zaliczkę, wydrukowana została okładka, uzgodniony termin przesłania PDF-a, druku książki, oprawy i odbioru. Pracowaliśmy z Przemysławem na 150% możliwości, ale w dniu uzgodnionego przesłania materiału, o 4 rano trzeba było skapitulować.

Kilkanaście dni po imprezie miałem już możliwość fotografowania kwiatostanów kilku lip, którymi jak dotąd nie mogą się pochwalić nasze ogrody botaniczne. Dzięki temu książka jest, bez wątpienia, dużo lepsza od tej, która mogła się pojawić na imprezie.

Umieściliśmy w niej wiele zdjęć makro. Mogą być one pomocne w identyfikacji gatunku. Trudno porównywać naszą książkę z monografią Donalda Pigotta, który badał część gatunków w miejscu ich występowania, jednak w książce zdecydował się na umieszczenie rysunków zamiast zdjęć.

Obecnie dostępna technika daje duże możliwości i nie powinno się z niej rezygnować.

Czy dałem radę połączyć wiedzę typowo naukową z wiedzą przydatną statystycznemu czytelnikowi ?

Czy książkę da się lubić?

Czy jej czytanie sprawia przyjemność ?

Na razie nie znam odpowiedzi na te pytania, pewne jest natomiast, że wszystkiego perfekcyjnie nie udało się zrobić – to pierwsze wydanie, dość rewolucyjne w stosunku do tego co dotąd napisano po polsku o lipach.